الهه تواشتری (Tvastr) و الهه ساویتری (Savitr) دو تن از خدایان آسمانی گروهی هستند که در شاخه آدی تیاهای فرعی قرار دارند و به صورت جفت معرفی می شوند. به همین دلیل ما نیز در این مطلب می خواهیم این دو الهه را در کنار هم برای شما معرفی کنیم.

آدی تیاهای فرعی

آدی تیاهای فرعی نیز به سه جفت، که هر جفت شامل مظهری در عالم صغير و مظهری در عالم كبير است، تقسیم می شوند. اولین جفت از الهه های این شاخه، شامل دو الهه تواشتری و الهه ساویتری است که در ادامه به معرفی آن ها می پردازیم.

تواشتری که با عالم صغير مرتبط است، مظهر صنعتگری و اسلحه سازی است. معبود مقابل او در عالم کبیر ساویتری نام دارد که سمبل اسلحه ی سحرآمیز یا قدرت سحر کلام است.

معرفی الهه تواشتری (Tvastr)

ودا در خصوص معنای تواشتری چنین می آورد: «تواشترى (Tvastr) سمبل توانگری و فن ساخت است و آن صنعتی است که توسط آن می توان اسلحه ساخت. به همین جهت الهه تواشترى عنصری اساسی در آمر امنیت و پیشرفت در جامعه ی انسانی به شمار میرود. او را سازنده ی آذرخش میدانند و آذرخش به عنوان یکی از سلاح های خدایان درج گردیده است.

چون تواشتری به هنرها و صنعت های رایج پیش از عهد آریایی (اسلحه سازی) مربوط است، از او با عنوان اسورا (ضد خدا) نیز یاد کرده اند، ولی در عین حال او را از نیاکان نوع بشر میدانند. جاودانگی در گرو توانمندی و قدرت است و قدرت نژاد آریایی در سلحشوری و سلاح او بوده است. از این روست که تواشتری شربت جاودانی قدرت را که ایندرا (خدای قدرتمند ودایی) از آن می نوشد، در خانه ی خود دارد.

در این باب یکی از داستانهای اساطیری نقل می کند که ایندرا (پروردگار جنگاوری و قدرت) قصد ربودن گاو الهه تواشتری را داشته و در اجرای این امر با فرزند تواشتری به نام Trisiras (سه سر) درگیر می شود و او را هلاک میکند. تواشتری که از این واقعه آشفته و خشمناک می گردد، از ورود ایندرا به خانه ی خود جلوگیری میکند و از عرضه ی شربت جاودانگی به او امتناع می ورزد. ولی ایندرا با اتکا به زور وارد خانه می شود و از شربت جاودانگی مینوشد.

ویژگی های بصری الهه تواشترى

الهه تواشتری تیری آهنی به همراه دارد و آذرخش های ایندرا توسط او ساخته میشوند. وی صنعتگری خوش سیما و با مهارت است و عطاکننده ی برکت و طول عمر نیز هست. اوست که شوهر و زن را برای یکدیگر شکل می دهد. (لفظ تواشتری به معنای شکل دهنده است). اوست که منی را در رحم می پروراند و به اشکال مختلف انسان و حیوان در می آورد.

شکل دهی و پرورش مخلوقات متنوع به او نسبت داده شده است (Satapatha Brahmana). این الهه تواشتری است که حتی خدایان و اجزاء طبیعت را شکل داده و لذا پدید آمدن Brahmanaspati (خدای بزرگان)، Agni (خدای آتش)، آسمان، زمین و آب و… به او نسبت داده شده است. همچنین او را از نیاکان اشوين ها میدانند.

بنابر ریگودا، تواشتری دختری داشته به نام Saranyu (ابر) که او را به عقد مردی به نام Vivasvat (قانون قبیله ای درآورد. از وصلت این دو، اشوينها (خدایان کشاورزی) پدید آمدند.” (به توضیح این خدایان بعدا خواهیم پرداخت).

بر اساس پوراناها، الهه تواشتری سه پسر دارد به نام های Trisiras (سه سر)، Visva rupa (جهان صورت)، Visva Karman (جهان ساز).” ويشواکارمان در عهد پوراناها مقامی والا می یابد و معمار جهان لقب می گیرد. تواشتری نیز گاه با Visva Karman (معمار جهان) و گاه با Prajapati (فرد اول) منطبق و هم هویت میشود.

از دو فرزند اول او یعنی Trisiras و Visva Rupa نیز در بعضی متون به عنوان یک واحد یاد شده است.

معرفی الهه ساویتری (Savitr)

الهه ساویتری از خدایان ریگودا است که شهرت خود را تا امروز حفظ کرده است. ساویتری قدرت سحر کلام و جادوی سخن است و کلام، سلاح نافذ وادی خدایان در عالم کبیر است. از این روست که ساویتری را به عنوان جفت تواشترى (نیروی شکل دهنده و صنعتگر عالم صغیر) دانسته اند.

کلمه و کلام در اکثر مذاهب از تقدس برخوردار است و ریشه ی آسمانی دارد. این کلام الهی «کُن» است که در قالب وجود تجلی میکند و «یکون» می شود. پس وجود کائنات وابسته به همین کلام است که توسط آن کاهنان خورشید را به طلوع دعوت می کنند. الهه ساویتری نیروی احیاء کننده ی نور است و هم اوست که نیروی جنبش را در انسان پدید می آورد.

«او که جوهره ی حیات نور است و دشمن اهریمنان و قوای وادی تباهی است، رؤیاهای اهریمنی را می زداید و دیوان و شیاطین را دور می کند. او بود که قوای فکر را به تسخیر در آورد، آگنی (خدای آتش) را گرفت و آن را از دل نیروی زمین بیرون کشید… قدرت ذهن توسط او یعنی به واسطه ی قوای سحرآمیز کلام است که اوج میگیرد و به وادی نورانی آسمان ها وارد می شود. باشد که قوای کلام در انسان ها نفوذ کند و آن نور عظیم طلوع نماید.»

در اینجا نور عظیم همان خورشید است و الهه ساویتری همان نوای سحرآمیزی است که خورشید از آن متولد می شود. سانیانا (Sanyana) در تفسیر وداها میگوید: ساویتری نامی است که بر خورشید پیش از طلوع و خورشید در حال غروب نهاده شده است.

معنای واژه ساویتری

کلمه ی ساویتری از ریشه ی Su به معنای جلو کشیدن اخذ شده و یکی از اسامی خورشید نیز هست. او معبودی است طلایی رنگ چشمان، بازوان، دستان، زبان و گیسوان او به رنگ طلا است. همسر او Prani (اشعه ی نور) نام دارد. الهه ساویتری، به عنوان سلاح جادویی کلام، خود ناظر بر تمام سلاحه ای سحرآمیزی است که خدایان در اختیار قربانی کنندگان قرار می دهند تا از آن طريق، به پیروزی دست یابند.

الهه ساویتری همراه با اشعه ی خورشید طلوع می کند تا با این انوار تابناک به بی گناهی و پاکی انسان ها گواهی دهد. این سرود او را از سوريا (خدای خورشید) ممتاز می دارد. ولی سرودهای بی شماری در ریگ ودا، در این خصوص وجود دارد که تشخیص این دو از یک دیگر دشوار می سازد.