الهه بهاگا و الهه آمشا سومین جفت از آدیتیاهای گروهی را تشکیل می دهند. اولی Bhaga به مفهوم سهم موروثی و دومی Amsa مظهر سهم خدادادی است. در این مطلب می خواهیم با این دو الهه بیشتر آشنا شویم. در ادامه با ما همراه شوید.
معرفی الهه بهاگا (Bhaga)
لفظ بهاگا به معنای سهم است و مفهوم اجتماعی آن به سنت های آرایی باستان باز می گردد. مطابق این سنن هر ساله تمام اموال موروثی قبیله (از پول و ملک و منقولات)، که اموال اجتماعی محسوب می شده، میان بزرگان (مردان) قبیله تقسیم می شد و به عبارت دیگر، هر یک سهامدار املاک و اموال قبیله ی خویش بود.
سهم مذکور به جوان تر ها و کودکان تعلق نمی گرفت و تنها آنان که به مرحله و مرتبه ی مردی می رسیدند، به دریافت سهم مفتخر می شدند و به جرگه ی سهامداران می پیوستند و لذا لقب «Bhagavant سهامدار» که همواره با احترام و شرف از آن یاد می شده، به ایشان تعلق می گرفته است. این سهم علی رغم قوت و ضعف جسمانی میان بزرگان قبیله تقسیم می شده و نوعی امنیت اجتماعی و اقتصادی برای سهامداران در بر داشته است. الهه بهاگا در ریگودا چنین مدح شده است:
«در سحرگاهان به درگاه الهه بهاگا دست دعا بلند می کنیم. اوست قادر، فاتح، فرزند آدیتی (گستره بدوی)، بخشاینده، که فقیر و غنی و حتی شاهان از او طلب سهم خویش می کنند. ما را هدایت کن ای بھاگا … ثنای ما را بشنو ای بهاگا و به ما ثروت ارزانی کن. بر تعداد گاوها و اسب های مابیفزا، باشد که در جوانی و مردی، ثروتمند و غنی باشیم.»
نام بهاگا در اوستا نیز آمده که او را با نام « بگ » یا « بغ» خوانده اند. در رام یشت ابتدای تمام کرده ها (کرده ی ۱ تا ۱۱) با عبارت «من می ستایم آب را و بغ راه آغاز می شود. در کرده ی اول چنین می خوانیم: «من می ستایم آب را و بغ را. من می ستایم آشتی پیروزمند را و سود را… تا اینکه به یکبارگی به دشمن شکست دهیم و بهترین ایزد را ما می ستائیم.»
بغ در اوستا به معنای بهره و بخش نیز میباشد، چنانکه بگ Baga در گات ها به همین معنی اخیر آمده. در کتیبه های پادشاهان هخامنشی غالبا به کلمه ی بگ به معنی خدا بر می خوریم، مثل «بگ بزرگ است اهورا مزدا». این لفظ در روسی به صورت بگو Bogu آمده. اسامی شهرهای « بغداد » و «باكو» نیز متضمن کلمه ی بغ است.
معرفی الهه آمشا (Amsa)
الهه بهاگا با عالم صغیر ارتباط دارد و در مقابل او الهه آمشا Amsa قرار دارد که مظهر سهم خدادادی و مرتبط با عالم كبير است. امشا سمبل همه ی آن چیزهایی است که از راه شانس و اقبال و تصادف و یا از راه جنگ و غنیمت و هر نوع سود غیرمنتظره به انسان می رسد و از همین جهت در مقابل بهاگا (سهم موروثی) قرار می گیرد. در ریگودا چنین می خوانیم:
«سهم غنیمت (Amsa) ما را در جنگها بیفزا.»
در این جا منظور غنیمتی است که تنها به خاطر عنایت خدایان حاصل شده است. مفهوم اصلی آمشا نیز سهم خدایان است و آن سهمی است که به طریق و مقصد نامعلومی از مراسم قربانی به سوی عالم خدایان اوج میگیرد و رهسپار آن اقلیم می شود. این جا ابهام عبارت «سهم خدایان» نیز آشکار می شود، بدین معنی که این سهم، هم مربوط به سهمی می شود که خدایان برای انسان قرار داده اند و هم به سهمی اطلاق می گردد که انسان ها به هنگام قربانی و نیایش به درگاه خدایان تقدیم میکنند.
اما به معنای مالیات شاهانه نیز آمده و به سهمی اطلاق می گردد که از مالیات نصیب شاه میشود. در این جا نیز تشابه میان مرتبه ی خدایی و پادشاهی از اعتقاد به نظام طبقاتی ازلی که با ریتا مرتبط است، حکایت می کند.
این مطلب، آخرین قسمت از آشنایی با آتی تیاهای اصلی به عنوان یکی از مهم ترین شاخه های خدایان آسمانی هند در عهد ودایی است. در مطالب بعدی به سایر خدایان هندی از جمله آتی تیاهای فرعی می پردازیم.اگر این مطلب را دوست داشتید، با امتیاز دادن به آن از ما حمایت کنید.
[کل: میانگین: ]
