در ادامه آشنایی با خدایان گروهی آسمانی، به معرفی آریامن و داکشا به عنوان دومین زوج خدایان اصلی آسمانی (گروهی) می رسیم. برای آشنایی بیشتر با این دو الهه، در ادامه با ما همراه شوید.

معرفی آریامن

آریامن معرف صفت جوانمردی و سلحشوری Arya متعلق به عالم صغیر است. همانگونه که وظیفه ی قشر سلحشوران (کشاتریا) حفظ شئونات طبقه ی اشراف و ایجاد توازن اجتماعی میان اقشار مختلف است، آریامن به عنوان رب النوع این صفت، ضامن پاسداری از این موازین و شئونات جامعه است. آریامن مسئول تنظیم معاهده های ازدواج، رسوم مهمان نوازی، آداب جوانمردی و حفظ سنن و قوانین دینی است.

و اما قوانین دینی در عهد ودایی با نحوه ی اجرای مراسم عبادی، تقدیم قربانی و نقش هریک از اقشار مرتبط بوده است. اصولا وجود طبقات اجتماعی در ادیان هندی پدیده ای مربوط به وادی جامعه شناسی نیست، بلکه وجود این طبقات عین مطابق با ناموس الهی و قوانین ازلی کیهانی است.

آریامن همانگونه که از نامش پیداست از خدایان خاص آریایی است. لفظ آریا Arya به معنی سلحشوری است که از خصایل اصلی این قوم بوده است. آریاییان اقوامی بودند که در آسیای مرکزی و نواحی اطراف آن، که امروزه کشورهای ایران و افغانستان و بخشی از روسیه قرار دارد، می زیسته اند. این مناطق اکثرا سردسیر و کوهستانی بوده و طبعا در چنان شرایطی گذر عمر از طریق کشاورزی صورت نمی گرفته و این اقوام دائم در حال کوچ برای یافتن مرتع و در نتیجه مواجه شدن با قبایل گوناگون و وقایع غير قابل پیش بینی بودند.

این نوع زیست ضرورتا روح سخت کوشی و سلحشوری را ایجاب می کرد و این ویژگی طی زمان چنان با خصلت های فرهنگی این قوم آمیخت که به عنوان بارزترین وجه ممیزه ی مردم این نواحی، در نام آریا (سلحشور) تجلی نمود.

مطلب مرتبط: آشنایی با خدایان آسمانی هند در عهد ودایی

شرایط اقلیمی هند با وضع جغرافیایی موطن اصلی آریاییان کاملا متفاوت بود. خاکی حاصلخیز، طبیعتی مستعد و آب و هوای سازگار و مرطوب. محیط خشن آسیای مرکزی انسان های خشن و سختکوش و سلحشور ساخته بود، ولی مردم بومی این دیار (دراویدی ها)، همچون محیط اطرافشان، انسان های آرام و صبوری بودند که سخاوت زمین و هوای مساعد، ایشان را به کشاورزی کشانده بود و روح صلح طلب و خاطر آسوده شان مجالی برای خشونت های سلحشوران باقی نمی گذاشت.

همین امر موجب شد که هجوم اقوام آریایی به شبه قاره با مقاومت چندانی روبه رو نشود و این قوم بتواند طی مدتی اندک، سلطه ی خود را بر این بخش از گیتی بگستراند. با سیطره ی آریاییان و مغلوب شدن دراویدیان، رفته رفته سنن و آداب و اعتقادات پیشین منسوخ گشت و رسوم نو، با اعتقادات نو و خدایانی نو پا به عرصه ی این خاک نهادند.

بدین ترتیب آریاییان اولین نیاکان مردم شبه قاره (پس از شکست دراویدیان) به شمار می روند و شاید به همین علت باشد که آریامن را بزرگ نیاکان و یا پادشاه نیاکان (Pitr_raja) نامیده اند. در مراسم Sraddha پیشکش ها و هدایایی به درگاه این خدا تقدیم می گردد تا نیاکان گذشته از آن تغذیه کنند. هدایایی که همواره با لفظ Sraha در مراسم قربانی به پیشگاه خدایان تقدیم می شود میان میترا، وارونا و آریامن تقسیم می گردد. همچنین پیشکش های تقدیم شده به نیاکان به این سه معبود می رسد.

آریامن تنظیم کننده ی اجرای مناسک از جهت اجتماعی آن است، در حالی که داکشا به شیوه ی اجرای عملی و ابعاد سحر و جادوی آن نظارت دارد. معبر شاهانه آریامن راه شیری است.

معرفی داکشا

داکشا (Daksa): تجلی توانایی کاهن یا ساحری است که مناسک و آیین های دینی را به نحوی موثر برگذار می نماید و ارتباط با خدایان را میسر می سازد. چون به نتیجه رساندن این مسئولیت دشوار نیاز به کارآیی، هوش، دقت و تجسم قوی دارد، لذا تنها یک مرد جوان و سالم و توانا است که از عهده ی اجرای چنین مناسکی بر می آید. از این رو است که جوانی و مردانگی در سنت ودایی اهمیت بسیار دارد.

لفظ داکشا را مهارت در اجرای مناسک معنا کرده اند و در ریگودا در این باب چنین می خوانیم:

«مابه تو دعا می کنیم ای سوما Sama، پیشکشهای عبادی ما را به اقبال برسان. جوانان ما را با راستی سازگار کن و به ایشان داکشا (مهارت در اجرای مناسک) عطا بفرما.»

داکشا با عامل کبیر مرتبط است و نقطه ی مقابل آریامن به حساب می آید. آریامن تجسم مناسک اجتماعی، یعنی رابطه ی انسان ها با یکدیگر اسیت؛ در حالیکه داکشا راه و رسم پیچیده و سحرآمیز، یعنی هنر خلاقه ای است که مسیر ارتباط با خدایان است.

چون سنت قربانی اساس دین ودایی را تشکیل می دهد و راه اتصال و ارتباط با نیاکان و خدایان از همین طریق است، در علم الاساطیر متاخیر هندوان، داکشا به نفس هنر قربانی کردن (Art of Sacrifice) بدل گشته و در قلب زاهد، که خود برگزار کننده ی مراسم قربانی است، ظاهر می گردد.