در ادامه آشنایی با شمایل و آواتارهای الهه ویشنو، به بخش معرفی آواتارهای ده گانه ویشنو رسیدیم که در کتاب لینگا پورانا به آن ها اشاره شده است. در این مطلب می خواهیم این ده آواتار را براساس اعصار مختلف معرفی نماییم. در ادامه ما را همراهی کنید.
در پست های پیشین ما به معرفی شمایل الهه ویشنو و 24 شمایل از ویشنو، اکنون نوبت به معرفی آواتارهای ده گانه ویشنو براساس کتاب لینگا پورانا رسیده ایم. این ده آواتار در اینجا براساس چند عصر مهم در آئین هندو معرفی شده اند.
معرفی آواتارهای ده گانه ویشنو
آواتارهای ده گانه ویشنو که در لینگا پورانا (32-4731) به آن ها اشاره شده، در چهار عصر اساطیری ظهور کرده اند. براساس علم الاساطیر هندو، جهان از ادوار بی شماری تشکیل شده است و هر دوره به 4 عصر ساتیایوگا، ترتایوگا؛ دوپارایوگا و کالی یوگا تقسیم می شود. در ادامه ابتدا هر یک از این اعصار را معرفی کرده ایم و سپس آواتارهای ویشنو در هر کدام یک از آن ها را نیز ذکر کرده ایم.
عصر ساتیایوگا (Satya Yuga)
عصر اول که به ساتیایوگا یا کرتیایوگا (Krita Yuga) معروف است و آن را عصر طلایی دانسته اند، همان عصر حقیقت و راستی است. در این عصر قوانین الهی، اخلاقی دارما (Dharma) به طور تمام و کمال در تار و پود جهان و اعمال و رفتار انسانها جاری هستند و همچون گاو مقدس بر چهار پای خود استواراند.
دارما که همان اصل عدالت و انصاف است در این عصر چون خورشید درخشان، حیات انسان ها را منور میکند و هر فردی وظایف خود را برای تحقق عدالت به بهترین و مطلوب ترین وجه ممکن به انجام می رساند. نظام طبقاتی تجویز شده در دین بدون نزاع و درگیری در جوامع حکم فرما است و چهار طبقه ی انسانی هریک در مقام و مرتبه ی خود به انجام وظیفه اشتغال دارند.
– برهمن ها در مقام مقدس خود هستند و به امور دینی و معنوی و هدایت روحانی مردم می پردازند و چون مغز در جسم انسانی، قوای فکری جامعه ی بشری را تشکیل میدهند.
– اشراف و سلحشوران به اجرای وظایف خویش در دربار و مسندهای کشوری و لشکری اشتغال دارند و بازوان اجرائی و نیروی حاکمه ی جامعه تلقی می شوند.
– صنعتگران و بازرگانان با آرامش و شوق به وظایف تجارت، کشاورزی و صنعتگری می پردازند. اینان کالبد اجتماع را می سازند.
– و طبقات سفلی و نوکران، با عبودیت کامل به خدمت و متابعت از قانون همت می گمارند. بدین ترتیب همگی از صدر تا ذیل ذاتاً و فطرتاً مطیع قوانین جاودانی حیات هستند.
نکته: طول این عصر، که زمان ظهور دارما در منورترین وجه است، حدود ۱۷۲۸۰۰۰ سال برآورد گردیده است.
از بین آواتارهای ده گانه ویشنو، 4 آواتار در این عصر قرار دارند که در جدول زیر می بینید.
آواتارهای ویشنو در عصر اول (عصر زرین)
| 1 | 2 | 3 | 4 |
|---|---|---|---|
| Matsya (ماهی) | Kurma (لاکپشت) | Varaha (گراز) | Nara Simha (انسان-شیر) |
عصر ترتایوگا (Trita Yuga)
عصر دوم اساطیری ترتایوگا (Trita Yuga) نام دارد. کمال هر چیز در وجه مذهبی آن به رقم چهار یا به عبارتی 4/4 (چهار چهارم) تشبیه می شود. در عصر زرین، همانگونه که ذکر شد، تجلی دارما 4/4 (چهار چهارم) یا صد در صد بوده. در ترتایوگا درصد اجرای این قوانین و به تعبیری وجه عبودیت مخلوقات به 3/4 (سه چهارم) تقلیل می یابد.
لفظ سانسکریت Treta به معنی سه میباشد و با الفاظ لاتين Tres، یونانی Treis، و انگلیسی Three هم معنی و مرتبط است. در این عهد کالبد جهانی وجود جامعه حیات حقیقی خود را از دست داده است. قوانین دارما هنوز بر پهن هی زمین جاری است، ولی انسان ها در اجرای این قوانین و گردن نهادن به دستورات آن دیگر راهنمایی تمام و کمال فطرت خویش را ندارند و لذا درک و تبعیت دارما در ترتایوگا تا حدی اکتسابی و از این مرحله به بعد است که برای نیل به هدایت و فلاح در جامعه ی انسانی کتب مقدس نقشی اساسی ایفا می کنند.
بعضی ها لفظ Treta را مربوط به سه گام وامنا (Vamana)، آوتار پنجم ویشنو، دانسته اند که طی آن خداوند تمام عالم و ماوراء آن را زیر ۳ گام خود قرار میدهد.
نکته: طول این عصر را ۳ برابر آخرین عصر (کالی یوگا) یعنی معادل ۱۲۹۶۰۰۰ سال برآورد کرده اند.
از بین آواتارهای ده گانه ویشنو، 3 آواتار در این عصر قرار دارند که در جدول زیر می بینید.
آواتارهای ویشنو در عصر دوم (عصر سه گانه)
| 5 | 6 | 7 |
|---|---|---|
| Vamana (کوتوله) | Parasu Rama (رام با تیر) | Ramachandra (رامچندر) |
عصر دواپارایوگا (Devapara Yuga)
عصر سوم دواپارایوگا (Dvapara Yuga) نام دارد که به معنی عصر تردید و شک میان دو قطب است. در این عهد انسان همواره در کشمکش میان کمال و نقص، و نور و ظلمت به سر می برد. لفظ دواپارا (Dvapara) از ریشه های Dvi ,Dva و Dvau اخذ گشته و با الفاظ لاتین Duo، روسی Dva، فرانسوی Duex، انگلیسی Deuce، یونانی Duo و فارسی «دو» از یک خانواده و به همان مفهوم است.
در این عصر روح جاودانی دارما تنها بر دو بخش از چهار بخش حیات حاکم است و به عبارت دیگر هدایت درونی و فطری در انسانها به نصف تقليل یافته و قوای مادی و معنوی، وجود و عدم، خیر و شر، و نور و ظلمت به توازن رسیده اند. گاو مقدس تنها بر دو پا ایستاده و در میان استحکام و تزلزل معلق مانده است.
پس بزرگترین ویژگی این عصر همان تردید و شیک و دودلی است. در دواپارایوگا ایده آل های الهی جامعه فرو می ریزند، معارف جاودانی که از طریق الهام و اشراق نازل می شده، به فراموشی سپرده می شوند و نظام طبقاتی کاست (Caste) متزلزل می گردد.
در این عصر افراد چون گذشته با ایمان و عبودیت در مقام های خود انجام وظیفه نمی کنند و به خاطر نیل به تمتعات زمینی از انجام وظایف آسمانی خود سرباز می زنند و با یکدیگر به ستیزه برمی خیزند.
نکته: طول عصر دواپارایوگا را دو برابر عصر چهارم یعنی معادل ۸۶۴۰۰۰ سال ذکر کرده اند.
از بین آواتارهای ده گانه ویشنو، تنها یک آواتار در این عصر قرار دارد که در جدول زیر می بینید.
آواتار ویشنو در عصو سوم (عصر شک)
| 8 |
|---|
| Krsna (کریشنا) |
عصر کالی یوگا (Kali Yuga)
عصر چهارم اساطیری کالی یوگا (Kali Yuga) نام دارد که به معنی عصر ظلمت و گناه است. در این عصر تنها 1/4 (یک چهارم) از قوای دارما برقرار است و عناصر شر و جهل و كبر، با تسلط بر سه چهارم باقیمانده، نیرومند و فاتح هستند. لفظ کالی (Kali) به معنای آشوب، جنگ، نزاع، تاریکی و گناه است.
عصری که ما در آن زندگی میکنیم و طول آن ۴۳۲۰۰۰ سال برآورد شده، همین عصر ظلمات است. این عصر در میان اعصار چهارگانه، کوتاه ترین و در مقایسه با عصر دارما (ساتیایوگا) تنها 1/4 (یک چهارم) طول مدت را دارا است. در نتیجه نزول قدرت دارما، در این عهد عمر متوسط انسان ها نیز که همواره در تنش های روحی و عصبی و فشارهای جسمی ناشی از ضعف ایمان و گرفتاری در منجلاب گناه و دلبستگی به مواهب دنیوی هستند، بسیار تقلیل یافته است.
«وقتی که یک جامعه به چنان مرتبه ای تنزل میکنند که ملک و مال یارای برابری با ارج و منزلت روحانی می یابند، و ثروت به عنوان منشاء تقوی تلقی می شود، هوا و هوس و شور و وجد عامل اتصال زن و شوهر میگردد؛ دروغ را عامل موفقیت و پیشرفت در حیات می انگارند؛ اعمال پست جنسی به عنوان منشاء لذت پذیرفته میشود و گرفتاری های خارجی و سطحی با دین باطنی خلط می شود، آنگاه کالی یوگا فرا رسیده است. و امروز جهان ما در این عصر ظلمات به سر می برد.»
پس از خاتمه کالی یوگا، دنیا و هرچه در آن است در ورطه نابودی غوطه ور میشود و پس از آن نوبت به دوری دیگر از عصر زرینی دیگر و طی مجدد اعصار چهارگانه میرسد.
از بین آواتارهای ده گانه ویشنو، 2 آواتار در این عصر قرار دارند که در جدول زیر می بینید.
آواتارهای ویشنو در عصر چهارم (عصر تاریکی)
| 9 | 10 |
|---|---|
| Budha (بودا) | Kalki (کالکی) |
اختلاف نظر در خصوص آواتارهای ده گانه ویشنو
در این جا لازم به اشاره است که برخی از محققین ترتیب های ذکر شده در جداول فوق را در خصوص آواتارهای ده گانه ویشنو نپذیرفته اند و به استناد اشاراتی که در متون مذهبی یافته اند ترتیب دیگری برای آواتارها ذکر نموده اند. آقای بهاردوجا در کتاب خود با نام یک «مطالعه فلسفی از ویشنو در پورانا» ترتیب آواتارهای عصر اول را چنین آورده است:
| 1 | 2 | 3 | 4 |
|---|---|---|---|
| Varaha (گراز) | Nara Simha (انسان-شیر) | Kurma (لاکپشت) | Matsya (ماهی) |
ليكن همانطور که ذکر شد، ترتیب اول بیشتر رایج است و ما بر اساس آن به توصیف هریک از آوتارها می پردازیم. در میان این آوتارها رامچندر و کریشنا از اهمیت بیشتری برخوردار هستند. اغلب هندوان کریشنا را تجلی تمام و کمال خدا بر روی زمین دانسته اند و برخی رام را نیز به صفت کمال آراسته اند.
از این رو است که در طول تاریخ مذاهب هند، این دو شخصیت چنان محبوب گردیدند که به مقام خود خداوند (نه یکی از تجلیات بی شمار او) ارتقاء یافتند.
در این جا اشاره به درجات و مراتب خدایان ضروری می نماید. در میان خدایان متعدد هند براهمن سرور خدایان تلقی می شود. بر او زمان نمی گذرد و مکان او را محدود نمی سازد. براهمن را که جاودانگی در اعلی ترین و مطلق ترین نوع خود است، حتی به صفت وجود نمی توان آراست.
او در قالب جلوه هایش به صورت برهما، ویشنو و شیوا (خلقت، محافظت و نابودی) نازل می شود. وجود این سه معبود را نیز نباید در زمان خطی و حتی زمان دوری فرض نمود بلکه فقط مرحله تنزيل بعدی، یعنی تجلیات خداوند در قالب آوتارها است که در زمان خطی رخ داده است.
البته در این خصوص نیز نظرهای متفاوتی هست به طوری که بعضی زمان ظهور آوتارها را زمان اساطیری میدانند و برخی دیگر بر ظهور ایشان در کره ارض و زمان خطی اعتقاد دارند. بر اساس اعتقاد اخير، هیچ یک از آوتارهای ده گانه ویشنو نمی توانند تجلی تمام و کمال خداوند باشند چرا که زیستن در زمان خطی از صفات ماده است و نه ورای آن.
در پاسخ این ایراد، معتقدین به سواروپ آوتار Svarupavatara یا آوتار کامل، چنین استدلال می کنند که خداوند در هنگام تجلی به صورت آوتار، دو جسم دارد، یکی جسم لطيف الهی که ماوراء جهان ماده و مبرا از هرگونه ضعف و زشتی است و دیگر جسم مادی که تمام خواص و صفات ماده را دارد.
این جسم خطا می کند، ضعیف می شود و حتی می میرد، لیکن همه این تحولات در موجودیت لطیف و روحانی او که ورای ماده است، ذره ای خلل وارد نمی آورد. تنها با این استدلال است که می توان رام و کریشنا را از آواتارهای کامل تلقی نمود.
