آشنایی با الهه ایندرا – قسمت اول: زندگی، تولد، جنگ با وریترا و القاب ایندرا

در ادامه سری پست های آشنایی با خدایان اساطیری هند، نوبت به آشنایی با الهه ایندرا رسید. در قسمت اول این آشنایی در مورد جایگاه این الهه در ریگ ودا، داستان تولد او، حماسه جنگ با وریترا و القاب این الهه صحبت می کنیم. در ادامه با ما همراه شوید.

معرفی الهه ایندرا (Indra)

الهه ایندرا (Indra) از قدرتمندترین و محبوب ترین خدایان ریگودا است. نام وی در بیش از ۲۵۰ سرود ریگودا آمده و لذا بیش از یک چهارم سرودها به او اختصاص یافته است. الهه ایندرا به همراه سوريا و آگنی قدرت بیکران خود را از طریق قربانی هایی که به پیشگاهشان تقدیم میشده کسب میکردند و همین چشمه ی همیشه جوشان، که از طریق آنش الهی (آگنی) از زمین به آسمان صعود می کرد، همواره او را در مقامی برتر و قوی تر از دیگر معبودین قرار میداد. سلاح برنده ی او «آذرخش» است و نزول باران به امر او صورت می گیرد، از این رو است که او را خداوند تندر، خداوند برق و خداوند باران لقب داده اند. حاصلخیزی مراتع، رشد دانه ها و ثمردهی اشجار که حیات انسان به آنها وابسته است، همگی در گرو عنایات و الطاف و فرمان اوست. از این رو مردم همواره قربانیانی به پیشگاه الهه ایندرا (Indra) تقدیم میکرده اند تا وی نظر لطف خود را به زمین های ایشان معطوف دارد و فرمان مطاع به لشگریان ابرها صادر فرماید و باران رحمتش زمین های تشنه را سیراب نماید.

واجرا، سلاح الهه ایندرا

او همواره به صورت جنگاوری جسور توصیف می شود که سلاح به دست دارد و آماده ی کارزار است. همین صورت ظاهری از ریشه آریایی وی حکایت میکند. سلاح او که رعد يا صاعقه است، واجرا Vajra نام دارد. این سلاح پرستندگان را به هراس می اندازد چرا که غرش رعد همیشه و لزوما باران رحمت را در پس ندارد، بلکه گاهی این غليان خشم به طوفان و سیل خانمان برانداز می انجامد. واجرا که سلاح مختص الهه ایندرا است از جنس آهن ayasa ساخته شده که نزد آریانژادان شناخته شده بود، ازینرو ایندرا با نام واجرا باهو Vajra Bahu به معنی بازوان نگهدارنده ی واجرا نیز خوانده می شود. واجرا به دست توانا و هنرمند تواشترى Tvastr صنعتگر با مهارت خدایان (که توضیح مفصل آن قبلا ذکر گردید) ساخته شده است. از دیگر سلاحهای ایندرا میتوان از تیر، کمان و قلاب نام برد.

تولد الهه ایندرا

گرچه در ارج و منزلت و قدرت الهه ایندرا در عهد ودایی تردیدی نیست لیکن از این جهت که ایندرا در زمره ی خدایان خود آفرین همچون الهه ویشنو به شمار نمی رود، میتوان وی را از جهت تکوین در مرتبه ی پایین تری از وی دانست. بنابر یکی از افسانه ها، ایندرا پسر محبوب ادیتی است. او که هزار سال در زهدان مادر بوده است، از پهلوی وی زاده می شود. پس از تولد جامه بر تن میکند و پدر خویش را میکشد و مادر را بیوه میکند. الهه ایندرا که در یک خانواده ی برهمن زاده شده است در اثر رشادت ها و جنگ ها و قهرمانی های بی مانند و بیشمار به مقام الوهیت میرسد و چنان عظمت مییابد که عالم آسمان و زمین از وجود وی مالامال میگردد. شاید اهمیت بیش از حد ایندرا به جهت ذو وجهين بودن وی و ارتباطش با هر دو عالم (زمین و آسمان) باشد چرا که هم موجودات خاکی به او نیازمندند و هم واسطه ی نزول بركات عالم بالا و عامل ارتباط میان دو عالم است.

حماسه ی جنگ ایندرا و وريترا

از معروف ترین حماسه های مربوط به الهه ایندرا، که موضوع قلم پردازی شعرا و نویسندگان گشته، و آن را همچون نبرد رستم با دیو سپید در آثار خویش پرورده اند، نبرد متهورانه ی ایندرا با اژدهای مخوفی به نام وریترا Vrtra است. به توصیف شعرای عهد ودایی ابرهایی که از فراز اقیانوس ها گذر میکردند، دشمنانی بودند که گنج ها و غنایم ارزنده ای را در شک مهای فربه خویش پنهان می داشتند و از ارائه ی آن به زمین امتناع می ورزیدند. الهه ایندرا بر ایشان تاخت و ایشان را فرمانبردار خویش ساخت و مجبورشان کرد تا مرواریدهای درخشانی را که ربوده بودند بر زمین بریزند و با نزول این برکت عظیم که همان قطرات درآسای باران بود، زمین دوباره حاصلخیز و بارور گشت. پرستندگان ودایی به شکرانه ی این رحمت عظما، که بیابان های خشک را به باغ های مصفا بدل کرده بود، آوای شادی برآوردند و به حمد و ثنای آن ارزانی کننده ی برکات مشغول شدند و قربانی ها پیشکش نمودند. همین داستان در شکلی کامل تر و پیچیده تر در واقعه ی نبرد ایندرا و وربترا جلوه گر شده است. وربترا نام اژدهای مخوفی است که تمام آبهای جهان را یکجا نوشیده، به طوری که خشکسالی و قحطی زمین را فرا گرفته است. وربترا را که نیروی مقابل الهه ایندرا است میتوان اهریمن قحطی دانست که در مقابل پروردگار حاصلخیزی و برکت قد علم کرده است. الهه ایندرا در جنگ خود با وریترای اهریمن وی را به قتل می رساند و با مرگ او رودها دوباره جاری می شوند، دریاها به تلاطم در می آیند، طراوت از دست رفته ی خاک دوباره به آن باز می گردد و بوته ها و درختان به ثمر می نشیند. این صفت بارور ساختن از قوای رجولیت ایندرا حکایت می کند چه بدون وجود او نزول نطفه ی حیات و رشد بر زمین ممکن نمی بود، و شاید به همین جهت است که در ریگودا از او با نام Sahasramuska (هزار بیضه) یاد شده است. از دیگر القاب وی که به همین صفت مربوط می شود، «دارنده ی دشت های فراخ» و «صاحب گاوآهن» است.

القاب ایندرا

ایندرا همچون دیگر خدایان قدرتمند اساطیر هند به نام ها و اسماء گوناگون که هریک معرف یکی از صفات بیشمار وی است خوانده می شود. او را در سرودهای ودا با نام های متعددی چون Nrdu (چالاک) Tava (قوي) Tura (پیروزمند) Sura (قهرمان) Satpati (خداوند توانا) و Purvya (پیر) نامیده اند. دیگر القاب ایندرا عبارتند از:

• Vrta-han (کشنده ی وریترا)
• Vajra_Pani (آذرخش به دست)
• Paka_Sasana (ملغوب کننده ی پاکا)
• Uluka (جغد)
• Megha_Vahana (ابر سوار)
• Sakra (نیرومند)
• Jishnu (پیشوای ساکنان آسمان)
• Arha (شایسته)
• Sure_Dhipa یا Deva_Pati (رئیس خدایان)
• Sata_Kratu (صد قربانی)
• Devadhipa (پادشاه خدایان)
• Marutvan (خداوند طوفان)
• Trilokanatha (نگهبان سه عالم)
• Divas Pati (پادشاه جو)
• Svarga_Pati (خداوند بهشت)
• Vasava (وابسته به واسو)
• Nahendra (ایندرای کبیر)
• Maghavan (غنی و بخشنده)
• Puran_dara (ویران کننده ی شهرها)
• Datteya (بخشنده)
• Ugradhavan (کماندار باهیبت)

نشان کردن